System segregacji odpadów funkcjonujący w przestrzeniach publicznych w Polsce wymaga dziś więcej niż tylko instalacji pojemników. Mimo że przepisy dotyczące gospodarki odpadami są coraz bardziej restrykcyjne, nadal zauważa się, że wiele miast i wspólnot nie radzi sobie z poprawnym wdrażaniem systemów segregacji. Powód jest złożony. Przestrzeń publiczna, z racji swojego otwartego charakteru, jest miejscem generowania odpadów przez różne grupy użytkowników: mieszkańców, turystów, klientów galerii handlowych, pracowników biurowców. Brak jednorodnej grupy odbiorców powoduje, że odpowiedzialność za odpady rozmywa się. Użytkownicy nie czują się za nią bezpośrednio odpowiedzialni, co prowadzi do częstego porzucania odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych lub mieszania frakcji. Ponadto brak konsekwentnej edukacji oraz czytelnej informacji o zasadach segregacji powoduje dalsze pogłębianie problemu.
Nie pomaga również fakt, że w 2025 roku wprowadzono wiele nowych obowiązków prawnych, jak obowiązkowa segregacja tekstyliów, rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP) czy zmiany w systemie BDO. Wielu zarządców i właścicieli przestrzeni publicznych nie nadąża z dostosowaniem się do tych zmian, co sprawia, że systemy funkcjonują w oderwaniu od rzeczywistości prawnej.
5 najczęstszych błędów przy wdrażaniu systemów segregacji
Błędem numer jeden jest nieczytelne lub błędne oznaczenie pojemników. Nawet w 2025 roku można spotkać pojemniki, które nie mają czytelnych piktogramów lub są źle oznaczone kolorystycznie. Z danych Interzero Polska wynika, że aż 70% błędów w segregacji w przestrzeniach publicznych w 2025 roku wynikało właśnie z nieprawidłowego oznaczenia pojemników.
Drugim błędem jest złe rozmieszczenie pojemników. Wiele z nich stoi w miejscach mało widocznych lub trudno dostępnych. Brak pojemników na szlakach pieszych, w pobliżu przystanków, placów zabaw czy wejść do obiektów handlowych powoduje, że ludzie rezygnują z segregacji i wrzucają odpady do najbliższego kosza na odpady zmieszane.
Trzecim często popełnianym błędem jest brak ciągłej i dostosowanej edukacji. W Polsce w 2025 roku ponad 60% mieszkańców zadeklarowało, że nie wie, jakie zasady segregacji obowiązują w przestrzeniach publicznych – wynika z raportu MCH Polska. Zarządcy skupiają się na infrastrukturze, zapominając, że to ludzie decydują, czy odpady trafią do właściwego pojemnika.
Czwartym błędem jest niedostosowanie systemu do nowych przepisów – brak pojemników na odpady budowlane, tekstylia czy sprzęt elektroniczny w przestrzeniach publicznych jest nadal powszechny, choć od 2025 roku takie obowiązki już obowiązują.
Ostatnim błędem jest brak systemowego monitoringu i elastycznego dostosowywania systemów. W Polsce tylko 18% zarządców w 2025 roku prowadziło regularne analizy efektywności segregacji w zarządzanych przez nich przestrzeniach publicznych.
Tabela: Najczęstsze błędy w segregacji odpadów w przestrzeniach publicznych
|
Błąd |
Skąd się wziął? |
Jakie jest rozwiązanie? |
|
Nieczytelne lub błędne oznaczenie pojemników |
Brak spójnych standardów oznaczeń, pomijanie piktogramów i kolorów zgodnych z przepisami. Zarządcy nie aktualizują oznaczeń mimo nowych wytycznych. |
Wdrożenie jednolitych, dużych oznaczeń zgodnych z wytycznymi z 2025 r. Stosowanie kolorów, piktogramów, opisów tekstowych oraz oznaczeń dotykowych. |
|
Złe rozmieszczenie pojemników |
Niezrozumienie schematów ruchu użytkowników. Pojemniki stawiane w miejscach mało widocznych lub trudnych do osiągnięcia. |
Analiza ciągów pieszych i przestrzeni publicznej. Lokalizowanie pojemników przy wejściach, na placach zabaw, przystankach. |
|
Brak ciągłej i dostosowanej edukacji |
Skupienie się wyłącznie na ustawieniu pojemników. Brak stałych działań edukacyjnych i przypominających. |
Wdrożenie stałych programów edukacyjnych: plakaty, kampanie w mediach, prezentacje w szkołach, aplikacje mobilne. |
|
Niedostosowanie systemu do przepisów z 2025 roku |
Brak wiedzy lub zasobów na dostosowanie się do nowych obowiązków (odpady budowlane, tekstylia, sprzęt elektroniczny). |
Aktualizacja systemów zbiórki. Wprowadzenie nowych pojemników na wymagane frakcje. Przeszkolenie zarządców nieruchomości. |
|
Brak systemowego monitoringu |
Brak narzędzi lub procedur do analizowania skuteczności systemu. Niewykorzystywanie danych z BDO lub inspekcji. |
Wdrożenie monitoringu poziomu segregacji, analizowanie raportów BDO, elastyczne wprowadzanie korekt i usprawnień. |
Jakie rozwiązania systemowe pomagają unikać tych błędów?
Aby uniknąć powtarzania najczęstszych błędów przy wdrażaniu systemów segregacji w przestrzeni publicznej, konieczne jest podejście systemowe i wielopoziomowe. Przede wszystkim nie można ograniczać się wyłącznie do ustawienia pojemników. To tylko jeden z elementów skutecznego systemu segregacji.
Jednym z najbardziej rekomendowanych rozwiązań w polskich miastach w 2025 roku są półpodziemne systemy zbiórki odpadów. Kontenery tego typu, np. system Molok, zapewniają większą pojemność, lepszą estetykę oraz ograniczają przepełnianie i bałagan wokół pojemników. Pozwalają też na naturalne ugniatanie odpadów, dzięki czemu wywóz odpadów odbywa się rzadziej, co zmniejsza koszty transportu oraz emisję CO₂. Według danych Interzero Polska, gminy, które wdrożyły półpodziemne systemy, notują o 30% lepsze wyniki segregacji w ciągu pierwszych 12 miesięcy.
Drugim kluczowym rozwiązaniem jest stała, systematyczna edukacja. Nie wystarczy jednorazowa kampania przy wdrażaniu nowych pojemników. Edukacja powinna być prowadzona wielokanałowo – poprzez media lokalne, social media, aplikacje miejskie, a także fizyczne nośniki informacji: plakaty, tablice informacyjne, ulotki w urzędach, szkołach czy centrach handlowych. Komunikaty powinny być dostosowane do grup docelowych i lokalnych realiów. Przykładowo, w miejscowościach turystycznych warto dodatkowo przygotować komunikaty w językach obcych.
Niezwykle ważne jest także dostosowanie infrastruktury do różnych grup użytkowników. Pojemniki powinny mieć obniżone wrzutnie, czytelne oznaczenia również w wersji dotykowej (dla osób niewidomych) oraz uwzględniać potrzeby dzieci i seniorów. Dostosowanie pojemników do potrzeb mieszkańców wpływa bezpośrednio na ich zaangażowanie i poprawność segregacji.
Kolejnym rozwiązaniem jest wdrożenie procedur monitoringu skuteczności. Zarządcy przestrzeni publicznych powinni wdrożyć systemy kontroli – zarówno wizualnej, jak i poprzez analizę danych z BDO (Bazy Danych o Produktach i Opakowaniach oraz o Gospodarce Odpadami). Pozwala to na szybkie reagowanie na nieprawidłowości, korektę lokalizacji pojemników, dostosowywanie liczby frakcji lub komunikatów edukacyjnych.
Nie można również zapominać o nowoczesnych technologiach – wiele pojemników półpodziemnych wyposażonych jest w czujniki zapełnienia, co pozwala zoptymalizować trasy odbioru odpadów i ograniczyć zbędne przejazdy śmieciarek.
Skuteczna segregacja odpadów w przestrzeniach publicznych to nie tylko kwestia ustawienia pojemników, ale całego ekosystemu obejmującego infrastrukturę, edukację, monitorowanie i dostosowywanie do potrzeb społeczności.
Tabela 2. Obowiązki zarządców, gmin i mieszkańców w 2025 r.
|
Podmiot |
Obowiązki |
|
Gmina |
Organizacja PSZOK, zbiórka tekstyliów, wdrożenie systemu kaucyjnego |
|
Wspólnota mieszkaniowa |
Udostępnienie pojemników do segregacji, edukacja mieszkańców |
|
Mieszkańcy |
Obowiązkowa segregacja odpadów zgodnie z przepisami |
Cheat sheet: Jak nie popełniać błędów? Krótki przewodnik dla zarządców
- Oznaczenia pojemników muszą być jasne, czytelne i spójne z aktualnymi przepisami.
- Pojemniki należy ustawiać w miejscach o dużym natężeniu ruchu, zapewniając łatwy dostęp dla wszystkich grup użytkowników.
- Edukacja musi być prowadzona systematycznie i wielokanałowo.
- Infrastruktura powinna być modernizowana zgodnie z nowymi obowiązkami, uwzględniając półpodziemne systemy zbiórki.
- Konieczne jest wdrożenie monitoringu skuteczności i elastycznego dostosowywania
